شب یلدا در سفره خراسانی‌ها
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۳۳۸۰۰۴
ایسنا/خراسان رضوی شب یلدا یا همان شب چله که با لهجه خراسانی به «شو چله» معروف است، شبی پرخاطره در اذهان ایرانیان است.
شبی که بلندترین شب سال است و با رسیدن به پایان آن، گویی روشنایی بر تاریکی پیروز شده است و مردمان این ظفر نور بر سیاهی و تیرگی را به جشن می‌نشینند.
در خراسان نیز این شب با آdین و رسوم خاصی برگزار می‌شود اما نقل همه محافل شب چله بر کنار هم قرار گرفتن خویشان و نزدیکان و گرمی حضور فامیل در کنار هم است تا از سردی زمستانی که در پیش است کم کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مردم دیار خراسان نیز در اولین شب زمستان آداب و رسوم خاصی دارند اگرچه بخشی از این سنت‌های ساده و زیبا با گذر زمان به فراموشی سپرده شده و امروز بخش‌هایی پر تجمل و پرزرق و برق از دنیای مدرن در زمره آداب و رسوم شب چله درآمده است از آراستن میوه‌های رنگ و وارنگ گرفته تا تهیه انواع و اقسام خوردنی‌ها و ... اما نفس برگزاری این جشن در روزگاری که به قول شاعر خوش ذوق خراسانی «طفلی به نام شادی گم شده است» غنیمتی است که باید آن را قدر دانست.
غلبه روشنایی بر تاریکی با پایان یافتن شب چله
اولین شب زمستان، برای مردمان این دیار همچون سراسر کشور، خاطره‌انگیز است؛ در برخی از شهرها و به خصوص روستاها، بخشی از سنت‌های شب یلدا حفظ شده و با آداب خاصی برگزار می‌شود. سفره‌های رنگارنگ با انواع خوردنی‌ها و تنقلات، حافظ خوانی، شاهنامه‌خوانی، زیر کرسی گرم خانه بزرگترها، جزئی از اجزاء برگزاری جشن یلدا است که در ادامه بخشی از این آداب و رسوم را می‌خوانیم.
یک پژوهشگر حوزه فرهنگ‌عامه خراسان رضوی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به علت ماندنی شدن جشن یلدا در این سرزمین گفت: جشن یلدا به دوران ایران باستان برمی‌گردد و از آنجا که شغل اصلی مردم کشاورزی و دامپروری بوده، تأثیرات آب و هوا برایشان مهم بوده است.
جواد روشندل افزود: آنها تأثیر نور و تاریکی و گرما و سرما را بر زندگی‌شان می‌دیدند و از این رو نور، روز و خورشید را نماد آفریدگار و نیکی و در مقابل آن شب و سرما را نشانه اهریمن و پلیدی می‌دانستند، لذا برای آنان روزهای بلندتر نشانه پیروزی روشنایی و روزهای کوتاهتر نشانه غلبه تاریکی بوده است. به این ترتیب آنها در آخرین روز پاییز که شبش بلندترین شب سال است جشن برپا می‌کردند زیرا از صبح اولین روز زمستان روزها کم کم طولانی‌تر می‌شده و بدین ترتیب نور بر تاریکی پیروز می‌شود.
چله بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن
وی با اشاره به اینکه در شهرهای خراسان نیز آیین و رسومی زیبا در شب چله برگزار می‌شود، گفت: مراسم شب یلدا در همه شهرهای خراسان همچون سایر نقاط ایران، بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن است.
به گفته وی نقل داستان که به گویش محلی «اوسنه» نام دارد، در قدیم در دورهمی‌های شب چله رواج داشته و شب‌نشینی‌ها تا چندین شب ادامه پیدا می‌کرده و خانواده‌هایی که به شغل دامداری مشغول بودند، گوسفندی را برای شب یلدا آماده و گوشتش را قورمه می‌کردند.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ‌عامه خراسان رضوی در ادامه افزود: مردم برخی شهرستانها از جمله کوهسرخ، گناباد، کاشمر و ... ضمن صله رحم و دیدار با خویشان، آیین‌های خاص شب یلدا برگزار می‌کرده‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها «کف‌زنی» است.
وی خاطرنشان کرد: کف، از ریشه گیاه چوبک یا در اصطلاح محلی «بیخ» به دست می‌آید و برای درست کردن آن در وهله نخست ریشه‌های گیاه چوبک را در آب، خیس و به قطعه‌های مختلف تقسیم می‌کنند. بعد از زدودن لایه‌های سفت، بخش نرم و کرم رنگ آن را سه بار متوالی در آب می‌جوشانند تا تندی آن برطرف شود و سپس مایع حاصل از آخرین مرحله جوشاندن ریشه چوبک را در ظرف بزرگ سفالی به نام «تغار» می‌ریزند.
روشندل اظهار کرد: مردان و جوانان فامیل با دسته‌ای از چوب درخت انار به نام «دسته گز» مایع مربوط را آن‌قدر هم می‌زنند تا به صورت کف درآید؛ این کار باید در محیط سرد انجام شود تا مایع کف کند. از کف آماده شده با مخلوط کردن شیره انگور یا شکر و پس از تزیین با مغز گردو و پسته برای خوردن و پذیرایی از مهمانان استفاده می‌شود.
خوردنی‌های شب چله
وی ادامه داد: در قدیم خوردنی‌های شب چله معمولاً محصولاتی بوده که در تابستان در باغات به بار می‌نشسته و برای زمستان در زیر زمین‌های سرد و ظرف‌های مخصوص نگهداری خوردنی‌ها به نام «کُوندی» نگهداری می‌شده و در دور همی شب چله مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ‌عامه خراسان رضوی افزود: قدیم بدین صورت نبوده که مثل زمان حال تمامی میوه‌ها در همه فصول در دسترس باشد، لذا از خشکبار و آجیل‌هایی که عمدتاً از دسترنج ساکنان شهرستان بوده همانند کشمش، آلو خشک، برگه هلو، زردآلو در کنار هندوانه، انار و سیب استفاده می‌کردند.
کادوی شب‌چلگی
وی گفت: در اغلب شهرهای خراسان از جمله بردسکن، گناباد، کاشمر، خلیل‌آباد، تایباد، زبرخان و ... یکی از مراسم شب یلدا، بردن کادوی شب‌چلگی برای نوعروس توسط خانواده داماد است، بدین ترتیب که داماد کادوهای خریداری شده مانند لباس زمستانی، کفش، چادر و سبدهای تزئین شده حاوی انواع میوه‌ها و تنقلات زمستانی و ... را داخل سینی‌های بزرگ مسی به نام مجمعه در قالب خنچه می‌گذارد.
روشندل گفت: قدیم در مناطق کوهستانی استان از جمله روستاهای کوهسرخ، سبزوار، نیشابور و قوچان، در شب یلدا زنان و مردان به طور جداگانه چند سنگ کوچک و بزرگ به وزن تقریبی نیم کیلو و کمتر داخل مجمعه (سینی بزرگ) برای شکستن بادام، گردو و دانه‌های زردآلوی تفت داده شده، می‌گذاشتند و با شکستن آنها به خوردن این تنقلات مشغول می‌شدند و این شب طولانی را با بازگویی داستان‌ها، مثل‌ها، چیستان‌ها و فال گرفتن‌ها و تعریف خاطرات گذشته از زبان مادربزرگ و پدربزرگ سپری می‌کردند.
وی با بیان اینکه در گذشته برای انجام و اجرای اغلب آداب و رسوم بیش از هر چیز به افزایش همبستگی، پیوستگی و باهم بودن خانواده‌ها اهمیت داده می‌شد و در سفره شب چله در همه شهرهای خراسان، میوه‌ها و خوراکی‌های معمول همچون هندوانه و انار، حلوا کنجدی و گردویی و آجیل، دانه آفتابگردان (دانه خورشیدی) خودنمایی می‌کرد و از تجملات امروزی و تزئین و دکور و میوه‌آرایی و ... خبری نبود.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ‌عامه خراسان رضوی عنوان کرد: قدیم کشاورزان مخصوص شب چله چند هندوانه دیم هم می‌کاشتند تا به عنوان یک میوه یلدایی در مجمعه‌ها روی کرسی قرار دهند و حتماً به قدر یک قطعه کوچک از آن بخورند زیرا اعتقاد داشتند با خوردن هندوانه محلی در این شب سرد، وجود انسان در گرمای تابستان خنک می‌شود و با خوردن این هندوانه، لرز و سوز سرما دیگر تأثیری بر بدنشان ندارد و تا آخر زمستان سرما نخواهند خورد.
وی با بیان اینکه قدیمی‌ها زمستان را تقسیم‌بندی کرده و برای هر بخش آن اسمی داشتند، گفت: آنها چهل شب اول زمستان را «چله‌کلو» می‌گفتند و شب اول چله‌کلو را جشن می‌گرفتند و معتقد بودند شب چله کلو حسابی سرد می‌شود و مگر دورهمی‌ها بتواند این سرما را کم کند.
روشندل افزود: در گذشته که اغلب شهر و روستاها از نعمت برق بی‌بهره بودند هر فردی برای رفتن به مهمانی در این شب، یک چراغ با خود به همراه داشت و به دلیل فراوانی چراغ‌ها در چراغانی این شب لطف و صفای دیگری داشت.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی شهرستانها شب یلدا آیین شب یلدا استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی علمی و آموزشی استانی فرهنگی و هنری شهرهای خراسان آداب و رسوم خوردنی ها میوه ها شب یلدا شب چله
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۳۳۸۰۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
موضوع چای دبش را لاپوشانی کردند | واقعیت سفره مردم را هم منعکس نمی‌کنند
آفتاب‌‌نیوز :
وحید شقاقی‌شهری در گفتگو با ایلنا درباره آمار‌ها و گزارش‌های بین‌المللی از شاخص‌ها و وضعیت اقتصادی ایران و منبعی که نهاد‌های بین‌المللی برای داده‌کاوی به آن رجوع می‌کنند، اظهار داشت: درباره اطلاعات و داده‌های منتشر شده در نهاد‌های بین‌المللی از شاخص‌های اقتصاد کلان ایران، باید بگویم که این شاخص‌ها و آمار‌ها عمدتا متکی به گزارش‌های رسمی مراکز آماری ایران، اخذ می‌شود و برخی تحلیل‌های کمی دستگاه‌های دولتی در کشور و در برخی شاخص‌ها مانند کسب و کار مبتنی بر نظرسنجی از فعالان اقتصادی است. همچنین گاهی برخی آمار‌های غیر رسمی کشور هم را مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌دهند.
وی ادامه داد: با این حال، چون راستی آزمایی صورت نمی‌گیرد و آمار‌های داخلی و رسمی کشور تمام واقعیت معیشت و سفره زندگی مردم را منعکس نمی‌کنند و بین آمار‌های اقتصاد دستوری و بازار تفاوت فاحش وجود دارد، بنابراین موجبات خطای تحلیلی در گزارشات نهاد‌های بین‌المللی در داخل کشور می‌شود.
این کارشناس اقتصادی افزود: به عنوان نمونه، اختلاف بیش از ۵۰ درصدی قیمت دلار در مرکز مبادله با بازار آزاد موجب شده تحلیل‌ها و آمار‌های نهاد‌های بین المللی براساس گزارشات مراکز آماری داخلی با واقعیت داخل کشور همخوانی نداشته باشد. در ضمن ساختار اقتصاد دستوری در اقتصاد ایران موجب شده قیمت کارخانه‌ای بیشتر کالا‌ها و محصولات تولیدی با قیمت بازاری آنها متفاوت باشد.
وحید شقاقی‌شهری درباره گزارش اخیر بانک جهانی از جمعیت نیم درصدی فقر مطلق در ایران و کاهش ۳۷ درصدی فقر مطلق در کشورمان در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ گفت: درخصوص شاخص‌های بین‌المللی فقر هم همین مساله صادق است بطوریکه در اعلام شاخص‌ها عمدتا قیمت دلار رسمی ملاک است درحالیکه دستمزد و هزینه زندگی شاغلان و کارگران کشور براساس قیمت دلار بازار آزاد محسابه می‌شود و کالا‌ها و خدمات در کشور عمدتا با قیمت دلار غیررسمی ارزش گذاری می‌شوند.
وی تاکید کرد: در مجموع باید گقت که اقتصاد دستوری و نظام چند نرخی ارز در اقتصاد ایران موجب شده واقعیت زندگی مردم با آمار‌های منتشره همخوان نباشد.
موضوع چای دبش را لاپوشانی کردند
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس نیز گفت: در رابطه با چای دبش علیرغم اینکه تعدادی از نمایندگان از جمله شخص بنده در مجلس یازدهم خیلی در رابطه با آن صحبت کردیم، ولی در نهایت لاپوشانی شد و کار نظارتی روی آن انجام نشد.
جلال محمودزاده نماینده مهاباد در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با ایلنا، درخصوص علت سکوت و عدم واکنش از سوی نمایندگان مجلس نسبت به موضوع آقای صدیقی و اینکه آیا این مساله یکی از نتایج یکدستی قواست که اشتباهات و کم‌کاری‌ها نادیده گرفته می‌شود و در این مساله هم انتقاد و اعتراضی به این مساله مطرح نشد؟، گفت: در رابطه با بحث نظارتی مجلس من این انتقاد و ایراد را به مجلس یازدهم وارد می‌دانم و یکی از ایرادات پررنگ مجلس یازدهم این بود که تقریبا مجلس و دولت یکی بودند زمینه‌اش هم این بود که بیش از ۲۰۰ نفر طی نامه‌ای از آقای رییسی که رییس یک قوه دیگر بود دعوت کردند تا کاندیدای ریاست جمهوری شود و بیش از ۲۲۰ نفر از نمایندگان طی نامه‌ای پیروزی در انتخابات را به ایشان تبریک گفتند و خب این باعث شد که مجلس یازدهم در بُعد نظارتی خوب عمل نکند.
وی ادامه داد: بنده هم در این مجلس بودم و این انتقاد شامل همه ما می‌شود اگرچه که ما تلاش کردیم و در بحث‌های نظارتی کار کردیم، ولی خب در مجموع شامل همه نمایندگان مجلس یازدهم می‌شود.
عضو فراکسیون مستقلین مجلس خاطرنشان کرد: ما نباید بین افراد در برخورد‌ها اختلاف قائل شویم، کسی که امام جمعه بوده یا استاندار بوده یا وزیر بوده اگر تخلفی مرتکب شده باشد برخورد با این فرد نه‌تن‌ها نباید کمتر از دیگران باشد بلکه باید با شدت بیشتری اتفاق بیفتد چراکه هزینه اشتباه و تخلف چنین افرادی برای نظام و کشور بیشتر است و از سوی دیگر درس درس عبرتی برای دیگران و مسئولین باشد که در آینده ارتکاب به چنین تخلفات یا اشتباهاتی را تکرار نکنند.
محمودزاده تصریح کرد: من واقعا به این موضوع ایراد وارد می‌کنم که موضوع آقای صدیقی خیلی جدی در رسانه‌ها مطرح شد، خودش هم پذیرفت و از مردم عذرخواهی کرد، اما تا قبل از عذرخواهی و پذیرفتن خودش هیچ ورودی به این مساله نشد، در حالیکه باید به قوه قضاییه ارسال می‌شد و کمیسیون اصل ۹۰ به این موضوع ورود می‌کرد و این پرونده را به قوه قضاییه معرفی می‌کرد یا تحقیق و تفحص می‌کردند که در این اتفاق از این برخورد‌های نظارتی کوتاهی شد.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس ابراز داشت: در رابطه با چای دبش هم علیرغم اینکه تعدادی از نمایندگان از جمله شخص بنده در مجلس یازدهم خیلی در رابطه با آن صحبت کردیم، ولی در نهایت لاپوشانی شد و کار نظارتی روی آن انجام نشد.
وی عنوان کرد: این‌ها مشکلاتی بوده که در مجلس یازدهم وجود داشته و فکر کنم در مجلس دوازدهم بدتر هم خواهد شد با توجه به اینکه در انتخابات مجلس دوازدهم دایره انتخاب مردم کوچک بود، یعنی رد صلاحیت زیاد بود و بعد از جناح‌های مختلف کمتر حضور داشتند و مشارکت پایین بود. این‌ها باعث می‌شود که دوباره مجلس دوازدهم یک دست‌تر از مجلس یازده شود با دولت و خیلی نزدیک باشند که این یکی از ایرادات مجالس خواهد بود، چون در نهایت اگر تخلفاتی در بدنه دولت صورت گیرد، چون مجلس و دولت یکی هستند مجبورند که کوتاه آمده و نادیده بگیرند.
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است